AS LINGUAS DE CASTELA-LEÓN NA TVCYL.

AS LINGUAS NA TVCYL,

Por Javier Lago Mestre

Colectivo cultural Fala Ceibe do Bierzo..

A canle Televisión 7 Castilla e León presentou o xoves, 12 de xullo, unha reportaxe sobre as linguas do territorio. O programa “Castilla y León a examen” comezou ás 11 da noite e durou unha hora. Dende logo, ese horario de noite non favoreceu a súa visibilidade polo grande público.

Por suposto comezou a emisión televisiva coa presenza do castelán e maila súa historia. Houbo pois referencias para as súas orixes através da documentación medieval atopada nos arquivos de Cardeña, Silos e Valpuesta. Houbo certa polémica coa orixe do castelán en A Rioxa ou Burgos por mor dunhas datas históricas erróneas que parecen clarificarse paseniño. Como complemento visual xurdiron numerosas imaxes dos mosteiros e dos museos onde están os manuscritos antigos.

Nun momento desta presentación histórica aparece un mapa peninsular nas pantallas televisivas. Pois ben, ese mapa das presuntas linguas romances presenta as incompletas referencias ao reino de León, romance rioxano e aragonés-navarro no norte, baixo o título de “Lenguas romances”. Ningún dato para o reino da Galiza ou a lingua galega, nin para o eusquera e catalán no noreste. Todo un exemplo de obxetividade histórica e lingüística. 

A entrevista ao presidente do Instituto da Lingua de Castela e León serviu para conceder a importancia internacional ao idioma castelán. Por suposto, este escritor deixou caer que editará un novo libro sobre o cartulario de Cardeña pola súa importancia na orixe do castelán. Tamén falou dos antecedentes lingüísticos das pizarras visigóticas, cuxo desenvolvemento lingüístico foi rachado pola invasión musulmana. Estaría ben perguntarlle a este presidente a razón da falta de publicaciois a prol do galego por parte do seu Instituto da Lingua de Castela e León. É dicir estamos ante unha institución cultural, financiada por la Junta de Castela e León,  que nega toda axuda ás outras linguas non casteláns.

AS VARIEDADES LINGÜÍSTICAS DO CASTELÁN.

Outra parte da reportaxe que comentamos se centrou unas variedades casteláns. Para isto entrevistou a especialistas lingüísticos que fixeron referencias a outras falas. Así aconteceu co surabulense influenciado polo estremeño ou andaluz. Outra referencia foi para as falas de Salamanca. O diretor do Instituto das Identidades de Salamanca mencionou as influencias medievais das repoboaciois, casos da franca, vasca, asturleonesa e galega, ademais da posterior estremeña. Por todo isto hai un esforzo na recuperación do léxico local en diversas publicaciois. Por desgraza para os seus falantes esta axuda institucional non vai máis aló o que provocará a desaparición desas falas en poucos anos.

A LINGUA LEONESA DEBILITADA.

A referencia á lingua leonesa acompañouse da entrevista cunha militante dun grupo leonesista. As imaxes foron sempre dunha manifestación popular onde aparecían bandeiras leonesas. Non faltou a referencia ao documento histórico máis antigo, Noticia de Kesos, nin tampouco á proteción do leonés no Estatuto de Autonomía de Castela e León no artigo 5.2. Outra imaxe televisiva presentaba el rótulo “la falta de conservación y transmisión puede motivar su desaparición” acompañada con un grupo folclórico vestido cos traxes típicos. Isto deixa clara a identificación do leonés co pasado que non voltará. 

PRESENZA DAS LINGUAS DO BIERZO.

Dende León pasou a xornalista para O Bierzo. A primeria parada foi en Bembibre para facer referencia ao portugués. Esta lingua no Bierzo ten a súa orixe nos mineiros lusos que estiveron a traballar nesta rexión estremeira. Un profesor de portugués foi entrevistado e dixo  que o programa de portugués, no ano 1996, foi ampliado a toda a poboación escolar , non só aos descendentes de familias portuguesas. Esta iniciativa lingüística serve para unir máis o portugués e mailo galego, dúas linguas coa mesma orixe medieval. Tamén houbo referencia aos paquistanis que viñeron a traballar ás minas do Bierzo. Unha comunidade que tivo problemas íniciais de integración polo seu idioma estranxeiro.

A LINGUA GALEGA DO BIERZO.

Chegou a hora de analizar a nosa lingua galega. Os reporteiros foron para a Escola de Idiomas de Ponferrada na busca de entrevistas fáciles. Primeiro a diretora e depois profesores de galego. Estes funcionarios fixeron só mención á problemática educativa. Unha das imaxes presenta o rótulo “a estas clases asisten tanto gallegos que quieren perfeccionar el idioma como españoles interesados en trabajar en alguna administración pública gallega”. Vemos como se amosa a idea da busca da funcionalidade lingüística através do ensino ou do traballo na Galiza. 

Outra impresión de texto televisivo indica “las zonas donde todavía se habla gallego son rurales y con una población más envejecida, dicen, hace peligrar la supervivencia del idioma”, a imaxe de fondo é unha rúa cunha casa de pedra con corredor de madeira por onde van dous turistas. A identificación entre galego e ruralidade é completa. Pola outra banda, temos a foto da imaxe da Escola Oficial de Idiomas de Ponferrada, abaixo o texto “Ponferrada es zona limítrofe y cuenta con mucho parlante de gallego”. O tópico dos lindeiros do galego non pode faltar. Hai un esforzo por delimitar aos falantes para reducilos, no seu ámbito territorial escaso e pouco número de falantes.

Temos tamén a imaxe dun carteliño “ningún galego é incorrecto, só o que non se fala”, co mapa dos territorios dialetais do galego no noroeste peninsular. Parécenos ben esta imaxe de unidade territorial e lingüística que inclúe Navia-Eo, O Bierzo e As Frieiras da Alta Seabra. Outro carteliño escolar presenta o texto “Galego!” cun debuxo sinxelo de neniños vestidos con camisetas pintadas,nunha delas lemos “Vive a lingua, a lingua vive”. 

Como ben comprobamos esta visión do galego está condicionada polo ensino principalmente. Ningunha referencia a unha comunidade lingüística berciana que reclama tamén o recoñecemento dos seus dereitos lingüísticos. Este tema é controvertido e político,  por iso non xorde xamais por conflitivo e polémico. O galego e mailos seus falantes non dan problemas, esta é a imaxe televisiva que se pretende propagar. Por iso as entrevistas son con funcionarios que non se saen do guión oficial. Para nada se busca a opinión dos falantes bercianos e dos coletivos culturais reivindicativos que reclaman outros tratamentos legal e institucional do galego.

O EUSQUERA TAMÉN EXISTE.

Para rematar a reportaxe hai unha visión parcial do eusquera. Por suposto, que si hai falantes e demanda escolar do eusquera. Pero se foxe da reivindicación territorial que pide a anexión a Euskadi. Por iso non hai entrevista aos políticos segregacionistas nin banderas ikurriñas.

 Enfin, todo está moi claro, existen linguas minorizadas por culpa dos seus falantes que deixan de falalas porque teñen o castelán con maior aproveitamento pola súa oficialidade e poderío internacional. A Junta de Castela e León colabora no seu mantemento atual co ensino do galego e do eusquera. Quen pode queixarse desta intervención institucional!.

O Bierzo, xullo de 2017.

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es