martes, enero 20, 2009

CONTROL ECLESIAL DA CULTURA POPULAR BERCIANA


CONTROL ECLESIAL DA CULTURA POPULAR DAS COMUNIDADES RURAIS (1),
Por Xabier Lago Mestre, Fala Ceibe do Bierzo.



A Igrexa Católica durante a Idade Moderna (séculos XVI ao XVIII) procurou o control moral das comunidades rurais do Bierzo. Tratábase de impoñer a ideoloxía relixiosa católica a toda a socidade. Neste traballo intentaremos ver os diversos mecanismos de control social utilizados pola Igrexa Católica no Bierzo. Actuacióis represoras que se manifestan tamén noutros territorios veciños, dos bispados de Astorga e Galiza. Para isto seguiremos os textos elaborados polos visitadores das diversas freguesías da nosa rexión berciana.


CONTRA XUNTANZAS EN MUÍÑOS E TABERNAS.
O visitador general do bispado de Astorga, Bartolomé de Loreto, ordena poner pechaduras nos muíños de Toreno, porque so pretexto de gardar o gran, xúntanse “hombres y mujeres, así de día como de noche, de que resultan grabes excesos y excándalos”. E o mesmo acontece na taberna, “que na taberna no se ocupe por bezino alguno viudo, cassado ni soltero para effeitto de beber en ella. Y lo mismo se entiende con las mujeres (…), so pena de excomunión mayor y de una libra de zera”. Este control moral diríxese contra as mulleres, “las mujeres casadas, con el prettexto de que ban a buscar a sus maridos (…), se quedan con ellos en conversación y bebiendo; las solteras ban con el prettexto de ver si esttá su padre, su hermano (…); y suele subceder embriagarse y ponerse de forma que algunos o algunas no pueden salir por sus personas de semexanttes sittios, con nota y escándalo” (4 de decembro de 1749).


CONTRA XUNTANZAS EN FOGARES E FIANDOIS.
O visitador Juan Antonio de Elgueta, o 18 de setembro de 1751, notifica que “por quanto en este (Toreno) y muchos lugares ai el abuso y costumbre de juntarse los mozos y mozas por de noche en una sola casa con el pretexto de ylar, manteniéndose en ella con mucho festexo y algazara la maior parte de la noche, de que orixinan gravísimos yncombenientes y ofensas a la Magestad Divina, con notorio escándalo, para hevittarlo manda su merced que de aquí adelante no se agan semexantes junttas y filandones ni persona ni vezino alguno lo permitta en su casa. Y asi lo cumplan en virtud de santa obediencia, pena de excomunión maior y de un ducado de multa”.
A Pragmática das asonadas de Carlos III, do ano 1774, ordena a vixilancia sobre as xuntas da xente, e incrementa as facultades de xuíces, corrixidores e alcaldes para reprimilas. A xustiza laica colabora pois na represión moral das comunidades rurais.


CONTRA AS RONDAS E OS BAILES.
A visita do prelado Juan Merino, o 21 de outrubro de 1769, determina en Toreno “que no permitan en su feligresía los filandones, bayles de noche y rondas de mozos (…)”.
A visita do ano 1742, na feligresía de Calamocos, mándase que os veciños non fagan bailes de noite en público nin nos fogares particulares nin os filandois, “después de puesto el sol ninguna persona vaile en público ni en las casas particulares (…)”, so pena de excomuñón maior.


CONTRA OS BAILES NOS CENTROS RELIXIOSOS.
O visitador ao mosteiro de S. Pedro de Montes, en 1697, fixa que non se deixen ornamentos para as danzas da ermida da Aquiana. E en 1702 prohíbense os bailes na igrexa e na sancristía da igrexa do dito mosteiro.
A Real Orde de 21 de xullo de 1780 manda que ninguna igrexa, catedral, parroquial ou regular, haxa en adelante danzas, nin xigantóns.


CONTRA PESCAS COLECTIVAS NOS RÍOS.
A visita do do bispo Javier Sánchez Cabezón, de 15 de agosto de 1761, fixa que “algunas personas casadas, hombres y mozos, vecinos de este lugar (Toreno) y su varrio de Torenillo se salen desnudos a pescar, así por la mañana como al medio día, por el río que se alla entre los cascos de dicho lugar y varrio, sin reservarse de la vistta de muchas mujeres casadas y solteras, causando escándalo y algunas ruinas espirituales”.


CONTRA ENCONTROS EN LUGARES OCULTOS.
O prelado Juan Merino ordena, o 21 de agosto de 1769, ao seu cura de Toreno “que no permita trato ni comunicación, principalmente familiar y en sitios ocultos, a los que tengas contraídos exponsales de futuro, para evitar las ofensas e inconvenientes que lo contrario ocasiona y produce, multando para su observancia al que fuere inobediente, a su prudente arbitrio”.


CONTRA OS ENTROIDOS.
O visitador Pedro Fraile García insta ao párroco de Toreno, o 7 de xullo de 1784, a que “proive los bayles que es noticioso se hacen de noche en esta villa en juntas de filandones y con otros pretextos, por ser opuestos a las buenas costumbres y al servicio de Dios Nuestro Señor. Y lo mismo los disfraces que suelen hacer algunas mozas en las noches de carnestolendas y otras con el abuso y apellido de farramacos. Y encarga a este curo que no consienta ni permita uno y otro “.


CONTRA AS FOGUEIRAS DE SAN XOÁN.
O visitador eclesial, o dito 7 de xullo de 1784, ex horta a la junta real de esta villa (Toreno) para “que no se formen ni hagan tampoco vayles en sitio sagrado, ni aun con motivo de hoguera en la víspera de san Juan de junio (…)”, e que se vixile a retirada dos mozos e mozas “a la hora cómoda y regular de la noche” desta festa sanxuaniña.


CONTRA AS RELACIOIS PREMATRIMONIAIS.
A visita do bispo Bermúdez, en 1732, no pobo de Piedrasalbas, lindeiro entre Maragatería e O Bierzo, establece “que cuando los vecinos se casen se junten a hacer vida maridable y no esperen a velarse antes (…)”.


CONTROL DE PROCESIÓIS PÚBLICAS.
O prelado visitador regulou en 1761 a orde das procesióis relixiosas. Cada día un pobo distinto, para evitar competencias e desputas, entre os cinco lugares do Val de Finolledo, que acudían á procesión do martes de pascua ao santuario de Ntra. Sra. Do Río. Asi primeiro desfilan os de San Martín, segundo os de Val de Finolledo, terceiro Penoselo, cuarto S. Pedro de Olleros e derradeiro Moreda.


O Bierzo, xaneiro de 2009.
http://www.obierzoceibe.blogspot.com/


http://www.ciberirmandade.org/falaceive
http://www.falaceibe.tk